Tryby konsumenckiego postępowania upadłościowego
Od 24 marca 2020r. postępowanie oddłużeniowe konsumenta może dokonać się w trzech trybach:
- tzw. uproszczone postępowanie upadłościowe konsumenckie
- tzw. ogólne postępowanie, prowadzone na postawie przepisów ogólnych dotyczących co do zasady przedsiębiorców z uwzględnieniem części przepisów upadłości konsumenckiej
- zatwierdzenie układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości.
Procedura uproszczona
Procedura uproszczona jest stosowana w tych postępowaniach, w których konsument nie posiada majątku (lub majątek jest nieznaczny), niewielka jest liczba wierzycieli a przy tym przewiduje się, ze postępowanie nie będzie skomplikowane (np. nie przewiduje się sporów dotyczących majątku konsumenta lub trudności z jego sprzedażą).
W postępowaniu uproszczonym nie zostaje wyznaczony sędzia-komisarz. Praktyczne całe postępowanie prowadzone jest przez syndyka, przy niewielkiej ingerencji sądu. Syndyk nie składa sprawozdań okresowych (w tym rachunkowych), a jedynie sprawozdanie ostateczne. Ewentualne błędy syndyka należy skarżyć w trybie skargi na czynności syndyka do tzw. sędziego wyznaczonego orzekającego w sądzie upadłościowym.
Etapy postępowania polegające na sporządzeniu listy wierzytelności, planu podziału oraz planu spłaty wierzycieli (bądź umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli) zostały „połączone” w jeden – przygotowaniu przez syndyka projektu planu spłaty wierzycieli (względnie przygotowaniu informacji o podstawach do umorzenia (lub warunkowego umorzenia) zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.
Plan spłaty wierzycieli, tak jak dotychczas, podlega zaskarżeniu zażaleniem, przy czym zażalenie spełnia również funkcję sprzeciwu do listy wierzytelności i zarzutów do planu podziału.
Procedura ogólna
Niekiedy przeprowadzenie upadłości konsumenckiej będzie nie mniej skomplikowane od przeprowadzenia postępowania upadłościowego przedsiębiorcy np. ze względu na znaczny majątek lub znaczną ilość wierzycieli konsumenta (z reguły tak będzie, gdy konsument jest byłym przedsiębiorcą).
Postępowanie upadłościowe toczy się wg przepisów właściwych dla przedsiębiorców oraz niektórych przepisów o upadłości konsumenckiej (zwłaszcza tych dotyczących tymczasowego pokrycia kosztów postępowania przez Skarb Państwa, czy przewidujących specyficzne powody umorzenia konsumenckiego postępowania upadłościowego).
Po przeprowadzeniu likwidacji majątku (o ile występuje) przez syndyka upadły może celem uzyskania oddłużenia złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli albo o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.
Zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli
Układ to zatwierdzane przez sąd dobrowolne porozumienie (umowa) pomiędzy dłużnikiem i wierzycielami, obejmujące warunki spłaty zadłużenia (w szczególności umorzenie części długów, rozłożenie na raty itp.). Układ zawierany jest z reguły na okres nieprzekraczający 5 lat.
Co istotne, ta forma oddłużenia nie prowadzi do ogłoszenia upadłości konsumenta, a tym samym nie wiąże się, bez jego zgody, z utratą majątku (np. sprzedażą mieszkania). W postępowaniu nie jest wyznaczany syndyk, a nadzorca sądowy, który pomaga konsumentowi przygotować warunki układu, przewodniczy zgromadzeniu, na którym wierzyciele decydują czy chcą zawrzeć układ oraz składa wniosek do sądu o zatwierdzenie układu.
Ten tryb przewidziany został dla konsumentów, którzy posiadają majątek o znacznej wartości (np. dom, mieszkanie) i nie chcą go tracić na skutek sprzedaży przez syndyka, a jednocześnie posiadają możliwości (np. wynagrodzenie) na poziomie pozwalającym wykonanie układu z wierzycielami.
Nie jest to procedura automatyczna, gdyż nie każdy wniosek o zwołanie zgromadzenia wierzycieli w celu głosowanie nad układem będzie uwzględniony przez sąd. Przede wszystkim musi zostać ustalone, że wierzyciele zostaną zaspokojeni w stopniu wyższym niż w przypadku ogłoszenia upadłości; wniosek musi również zostać złożony nie później niż do całkowitej likwidacji (sprzedaży) majątku konsumenta.
Z reguły to sam konsument będzie zainteresowany złożeniem wniosku o ten tryb oddłużenia, jednak również sąd z własnej inicjatywy także może skierować dłużnika do postępowania o zawarcie układu, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża na to zgody.